Tomb of the Unknown Soldier

Country Monument Location Image Description
Albania Statue of the Unknown Soldier Tirana Built to commemorate soldiers who fell during the Second World War
Argentina Metropolitan Cathedral Buenos Aires Tomb of the Unknown Soldier of the Argentine War of Independence
National Flag Memorial Rosario Tomb of the Unknown Soldier
Armenia Tomb of the Unknown Soldier at Victory Park Yerevan Tomb of the Unknown Soldier; commemorates the victory of the Soviet Union in World War II
Australia Australian War Memorial Canberra The tomb of the Unknown Australian Soldier at the Australian War Memorial in Canberra.
Austria Outer Palace Gate at the Heldenplatz Vienna Within the 1818 neo-classical gateway to the Hofburg, the former Imperial Palace.
Bangladesh Jatiyo Smriti Soudho Savar Upazila Jatiyo Sriti Shoudhor National Martyrs' Memorial is the national monument of Bangladesh for those who gave their lives in the Bangladesh Liberation War of 1971, many of whom were buried in mass graves in that park. The monument is located in Savar, about 35 km north-west of the capital, Dhaka. It was designed by Syed Mainul Hossain.
Shikha Onirban or 'Eternal Flame' Dhaka Shikha Onirban was built to commemorate the valour and the sacrifices of Bangladesh Armed Forces Soldiers died in the Bangladesh Liberation War in 1971.
Belgium Congress Column Brussels The Tomb of the Unknown Soldier at the base of the location.
Bolivia Monumento al Soldado Desconocido La Paz   The Tomb of the Unknown Soldier, center piece of the location.
Brazil Monument to the dead of World War II, Flamengo Park Rio de Janeiro The Tomb of the Unknown Soldier on the monument's platform.
Brazilian Monument and Tomb of the Unknown Soldier of World War II Pistoia, Italy Votive Tomb of the Unknown Soldier, with monument pavilion.
Bulgaria Monument to the Unknown Soldier Sofia monument built in memory to soldiers who died in the Russo-Turkish War, also contains soil from Stara Zagora and the Battle of Shipka Pass
Monument to the Unknown Soldier Haskovo    
Canada Tomb of the Unknown Soldier at the National War Memorial Ottawa The tomb is located next to the National War Memorial in Confederation Square in Ottawa. It contains the remains of a Canadian soldier from World War I, who was buried near Vimy Ridge.
Tomb of the Unknown Soldier at the National War Memorial St. John's The tomb is located at the National War Memorial in St. John's. It contains the remains of a Royal Newfoundland Regiment soldier from World War I, who was repatriated from Beaumont-Hamel.
Chile General Manuel Baquedano Square Santiago Contains the remains of a soldier who died in 1881 during the War of the Pacific.
Plaza de la Ciudadanía (Citizenship Square), Santiago Contains the remains of a soldier found in Peru. Died in 1881 during the War of the Pacific.
Cripta del Morro de Arica (Morro de Arica Crypt), Arica   Contains the remains of a soldier found in 1998.Died during the War of the Pacific.
Unknown Sailor Monument     A monument built in honor to the sailors that fought and died in the Battle of Iquique, a naval battle off the coast of Chile.
China Monument to the People's Heroes Beijing A monument (not a tomb or a cenotaph) built in honor to the Chinese heroes died between 1840s (the First Opium War) and 1949 (founding of the People's Republic of China), who have given their lives in the many struggles to resist the enemy, domestic and foreign, to strive for the independence of the nation and the freedom of the people.
Colombia Plaza y Monumento de los Caídos on Centro Administrativo Nacional Bogotá Plaza y Monumento de los Caídos.  
Croatia Monument to Croatian unknown soldier Osijek  
Czech Republic National Monument on Vítkov Hill Prague Contains remains of an unknown Czechoslovak soldier fallen at the Battle of Zborov as well as an unknown Czechoslovak soldier fallen at the Battle of Dukla, a part of a larger memorial to all Czechoslovak soldiers.
Dominican Republic Flag Square of Santo Domingo   The Arc of the Square contains the tomb of an unknown fallen soldier who participated in the Dominican War of Independence.
Egypt Unknown Soldier Memorial Cairo Also includes the tomb of President Anwar Sadat.
Alexandria Naval Unknown Soldier Memorial    
Estonia Defence Forces Cemetery Tallinn  
Finland Hietaniemi cemetery Helsinki In the centre of the military cemetery are the tombs of the unknown soldier and Marshal Carl Gustaf Emil Mannerheim.
France Tomb of the Unknown Soldier beneath the Arc de Triomphe Paris First Tomb of the Unknown Soldier (with Westminster Abbey in London)
Gambia Tomb of the Unknown Soldier behind Arch 22 Banjul  
Georgia Tomb of the Unknown Soldier, Tbilisi   Located in Vake Park
Germany Unter den Linden Berlin Within a 19th-century guardhouse, the Neue Wache.
Greece Tomb of the Unknown Soldier on Syntagma Square Athens
  • Cenotaph located in front of the Greek Parliament on Syntagma Square in Athens. Two quotations by Thucydides, from Pericles' Funeral Oration, are inscribed on the retaining wall: Μία κλίνη κενὴ φέρεται ἐστρωμένη τῶν ἀφανῶν ("... and one bed is carried empty, made for the unknown ones"), and Ἀνδρῶν ἐπιφανῶν πᾶσα γῆ τάφος ("The whole earth is the burial ground of famous men"). The inscriptions flank a central sculpture in low relief, depicting a dying hoplite. The names of battlefields where Greeks have fought since independence are inscribed on the monument.
  • The monument is guarded round the clock by the Evzones of the Presidential Guard.
Hungary Heroes' Square Budapest The Memorial Stone of Heroes (Hősök emlékköve) is a low stone cenotaph surrounded by an ornamental iron chain. The cenotaph is dedicated "To the memory of the heroes who gave their lives for the freedom of our people and our national independence."
India Amar Jawan Jyoti New Delhi Burning in a shrine under the arch of India Gate since 1971 is the Amar Jawan Jyoti (the flame of the immortal soldier) which marks the Tomb of the Unknown Soldier. The shrine itself is a black marble cenotaph with a rifle placed on its barrel, crested by a soldier's helmet. Each face of the cenotaph has inscribed in gold the words "Amar Jawan" (Immortal Warrior) in Hindi (Devanagri script). The Prime Minister of India pays homage to the country's fallen soldiers along with the Chiefs of Staff of each arm of the Armed Forces on each Republic Day of India.
Indonesia Dutch War Cemetery Pandu Bandung The Field of Honor is a memorial to the unknown soldier. There is also the Tomb of the Unknown (Dutch) Sailor on Dutch War Cemetery Kembang Kuning in Surabaya.
Iran Chizar Tehran In Iran, unknown soldiers are buried in public places. Chizar is the largest of all.
Behesht Zahra Tehran  
Unknown Soldier Park Tehran  
Iraq The Monument to the Unknown Soldier, in Grand Festivities Square Zawra Park, Baghdad Three monuments in Zawra Park commemorate Iraq's fallen soldiers; The Monument to the Unknown Soldier (pictured), the Victory Arch (completed in 1989) and the Al-Shaheed Monument (also known as the Martyrs' Monument, completed in 1983). The Monument to the Unknown Soldier was constructed between 1979 and 1982, and replaced an earlier Unknown Soldier's Monument built in 1959 in a different location, but dismantled when the current monument was inaugurated.
Israel National Memorial Hall For Israel's Fallen, Mount Herzl Jerusalem The Eternal Flame Monument to Unknown Soldiers.
Italy Piazza Venezia Rome The Tomb of the Milite Ignoto in the Altare della Patria (Vittoriano).
Japan Chidorigafuchi National Cemetery Tokyo  
Ryozen Kannon Kyoto  
Tomb of the Unknown Soldier of the World Ogose, Saitama    
Dai Heiwa Kinen Tō Tondabayashi, Osaka  
Jordan Tomb of the Unknown Soldier Amman   Source:
Lebanon Tomb of the Unknown Soldier in Lebanon Beirut, Mathaf   The Tomb of the Unknown Soldier in Lebanon represents the forming and independence of the Lebanese Armed Forces from the French Army in 1943.The tomb also commemorates soldiers of the Legion of Orientand the Army of the Levant during the French Mandate of Lebanon from 1920 to 1943.The cenotaph in the middle includes a Cedrus libani tree surrounded by a laurel; the main symbol of Roman Legions. Around the cedar tree and laurel reads in Arabic : "Glory and Immortality for our Martyred Heroes". Behind the cenotaph are original Roman Columns.
Lithuania Vienybės Square Kaunas Tomb of Nežinomas kareivis, with remains of soldiers who died in the Lithuanian-Soviet War in 1919.
Malaysia National Monument Kuala Lumpur Completed in 1966 to commemorate fallen combatants against Japanese occupation of pre-independence Malaysia in World War II and the Malayan National Liberation Army during the Malayan Emergency. Also includes a pre-independence cenotaph, which was shifted from its original location closer to the old town of Kuala Lumpur, commemorating the war dead of World War I, World War II and the Malayan Emergency.
Malta Monument of Unknown Soldier, Siege Bell War Memorial Valletta  
Mauritius Tomb of the Unknown Soldier Curepipe    
Morocco Tomb of the Unknown Soldier beneath the Hassan Tower Rabat    
Namibia Heroes' Acre Windhoek   The Tomb of the Unknown Soldier contains soil from Cassinga and Oshatotwa from the Namibian War of Independence.
New Zealand Tomb of the Unknown Warrior, National War Memorial Wellington On 6 November 2004, the remains of an unknown New Zealand soldier were exhumed from the (CWGC) Caterpillar Valley Cemetery, and laid to rest in the Tomb of the Unknown Warrior in Wellington, New Zealand. He represents over 18,000 members of New Zealand forces who lost their lives during the First World War. A special headstone marks his original resting place in Plot 14, Row A, Grave 27.
Nigeria Tomb of the Unknown Soldier Eagle Square, Abuja. Statue of the Unknown Soldier, at the Eagle Square, Abuja, formerly located in Idumota, Lagos as Soldier Idumota, the tomb was relocated to Abuja.
Peru Plaza Bolivar Lima Contains the remains of a soldier who died in 1881 during the War of the Pacific.
Monument to the Unknown Soldier Located at the Morro Solar.
Philippines Libingan ng mga Bayani Taguig City Contains the remains of Filipino soldiers who have joined the military and served on the Philippine Revolution, Philippine–American War and World War II.
Poland Tomb of the Unknown Soldier, Marshall Józef Piłsudski Square Warsaw Constructed as the arcade of Saxon Palace, which was destroyed by the Germans in 1944. Contains the remains of a soldier who died between 1918 and 1920.
Portugal Tomb of the Unknown Soldier Batalha Monastery Housed within the Chapter House of Batalha Monastery. It contains the remains of two unknown World War I soldiers; one from the battlefields of Flanders, and one from the African theater, who were interred on 6 April 1921.
Romania Tomb of the Unknown Soldier, Carol Park Bucharest  
Russia Tomb of the Unknown Soldier, Alexander Garden Moscow  
Serbia Monument to the Unknown Hero on Mt. Avala Belgrade Memorial was built on the place where an unknown Serbian World War I soldier was buried.
Slovenia Monument to the Unknown French Soldier, French Revolution Square Ljubljana  
Somalia Tomb of the Unknown Soldier Mogadishu A monument erected in honour of fallen Somali combatants, also known as Daljirka Dahsoon.
Spain Monumento a los Caídos por España, Plaza de la Lealtad Madrid Popularly known as the Obelisco ("Obelisk"), it is built on the same place where General Joachim Murat ordered the execution of numerous Spaniards after the Dos de Mayo Uprising of 1808. Originally inaugurated on 2 May 1840, it was re-inaugurated on 22 November 1985, by Juan Carlos I of Spain as a remembrance to fallen Spaniards. An eternal flame fuelled by gas has been constantly burning on the front of the monument.
Memorial de Guerra, Fossar de les Moreres Barcelona Situated next to the Santa Maria del Mar church, the memorial stands in the center of a square that was used as a mass grave after the fall of Barcelona in the War of the Spanish Succession in 1714. It has a special significance to catalan nationalism as a symbol of those who fought against the Bourbons to retain Catalonia's laws and freedoms. Today, an eternal flame burns atop a metal structure with inscriptions that remember the unknown soldiers who died defending the city and the country.
Syria Tomb of the Unknown Soldier Damascus The Tomb of the Unknown Soldier (Arabic: ضريح الجندي المجهول) is a war memorial, dedicated to the Syrian soldiers killed during battle. It is visited every year by the President of Syria on Martyrs' Day (May 6). Two Quran verses are engraved into the monument: Think not of those who are slain in God's Way as dead. Nay, they live, finding their sustenance in the Presence of their Lord; They rejoice in the Bounty provided by God: and with regard to those left behind, who have not yet joined them (in their bliss), the (Martyrs) glory in the fact that on them is no fear, nor have they (cause to) grieve.
Taiwan Monument to the Unknown Taiwanese Soldiers, War and Peace Memorial Park Kaohsiung    
Turkey Çanakkale Martyrs' Memorial Gallipoli Erected for the unknown soldiers of the Çanakkale Front during the Battle of Gallipoli during World War I. Opened on 20 August 1960.
Ukraine Tomb of the Unknown Soldier, Park of Eternal Glory Kyiv  
Monument to the Unknown Sailor, Shevchenko Park Odesa  
United Kingdom Tomb of the Unknown Warrior, Westminster Abbey London First Tomb of the Unknown Soldier (with Arc de Triomphe in Paris)
United States Tomb of the Unknown Soldier, Arlington National Cemetery Arlington, Virginia  
Tomb of the Unknown Revolutionary War Soldier, Washington Square Philadelphia  
Tomb of the Unknown Soldier of the American Revolution Alexandria, Virginia    
Civil War Unknowns Monument, Arlington National Cemetery Arlington County, Virginia Contains the remains of 2,111 unknown Union and Confederate soldiers from Civil War battlefields.
Tomb of the Unknown Confederate Soldier at Beauvoir Biloxi, Mississippi  
Uruguay El Entrevero at Plaza Fabini Montevideo Inaugurated in 1967 in honor of the Oriental Revolution its inscription reads in Spanish: "The Fatherland pays tribute to its anonymous heroes, who in the solitude of the fields lost their lives in the sacrifice for their ideals".
Uzbekistan Tomb of the Unknown Soldier on Mustaqillik Maydoni Tashkent Created in 1975, the Tomb of the Unknown Soldier is dedicated to the Uzbek soldiers who served in the Red Army during World War II.
Venezuela Tomb of the Unknown Soldier on Carabobo Field, Valencia Carabobo Contains the remains of a Venezuelan soldier who died in 1824 during the Battle of Ayacucho.
Vietnam Monument of Heroic Martyrs Hanoi Dedicated to fallen soldiers of the Vietnam War.
Zimbabwe Statue of the Unknown Soldier at the National Heroes' Acre Harare  
 

Περισσότερο “μπαλώματα”, παρά ουσιαστικές, ριζικές μεταρρυθμίσεις. Το αποτέλεσμα είναι ότι πολλά σοβαρά ζητήματα παραμένουν άλυτα και επιδεινώνονται, την ώρα που το διεθνές περιβάλλον μεταβάλλεται με μεγάλη ταχύτητα. Πολλές χώρες ονομάζουν τη διαδικασία αυτή “Αμυντική Στρατηγική Αναθεώρηση” ή “Λευκή Βίβλο Άμυνας”.

Οι ίδιες ονομασίες έχουν χρησιμοποιηθεί και στην Ελλάδα, για παράδειγμα το 2001 και το 2014, ωστόσο τα αντίστοιχα κείμενα χαρακτηρίζονταν από πομπώδεις και φανταχτερές διατυπώσεις, χωρίς σαφές επιχειρησιακό σχέδιο ή συγκεκριμένα βήματα υλοποίησης. 

Προτού σχολιάσουμε την πρόσφατη ελληνική αναδιοργάνωση, σε μια επόμενη ανάρτηση, είναι χρήσιμο να εξετάσουμε, συνοπτικά, πώς άλλες χώρες προσεγγίζουν αυτό το ζήτημα, ειδικότερα την περίπτωση της Ηνωμένου Βασιλείου.

Η Αμυντική Στρατηγική Αναθεώρηση (Strategic Defence Review – SDR) ανατέθηκε από την κυβέρνηση των Εργατικών, λίγο μετά την ανάληψη των καθηκόντων της, τον Ιούλιο του 2024, και δημοσιεύθηκε στις 2 Ιουνίου 2025 με τίτλο “Στρατηγική Αμυντική Αναθεώρηση 2025 – Κάνοντας τη Βρετανία Ασφαλέστερη: Ασφαλής στο Εσωτερικό, Ισχυρή στο Εξωτερικό”.

Η Αμυντική Αναθεώρηση πραγματοποιήθηκε από τριμελή ανεξάρτητη επιτροπή εμπειρογνωμόνων εκτός κυβέρνησης: τον πρώην γενικό γραμματέα του ΝΑΤΟ, Λόρδο Ρόμπερτσον, την πρώην μέλος του Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας των ΗΠΑ και πρώην σύμβουλο του Λευκού Οίκου, Φιόνα Χιλ, και τον απόστρατο στρατηγό, Σερ Ρίτσαρντ Μπάρονς. Η επιτροπή συγκρότησε περαιτέρω μια εξαμελή Ομάδα Αμυντικής Αναθεώρησης, για να υποστηρίξει το έργο της, αποτελούμενη από ανώτερους εμπειρογνώμονες, εντός και εκτός του υπουργείου Άμυνας, σε στενή συνεργασία με άλλα κυβερνητικά υπουργεία, ιδίως το Υπουργείο Οικονομικών. Παράλληλα, το Υπουργείο Άμυνας παρείχε γραμματειακή και διοικητική υποστήριξη. 

Η αποστολή της επιτροπής ήταν «να καθορίσει τους ρόλους, τις δυνατότητες και τις μεταρρυθμίσεις που απαιτούνται από την Άμυνα του Ηνωμένου Βασιλείου, ώστε να ανταποκριθεί στις προκλήσεις, τις απειλές και τις ευκαιρίες του 21ου αιώνα — με τρόπο εφικτό και οικονομικά βιώσιμο, εντός του στόχου για δαπάνες 2,5% του ΑΕΠ». Επιπλέον, προβλέφθηκε ότι η επιτροπή θα διεξαγάγει εκτεταμένες διαβουλεύσεις με το Κοινοβούλιο, την αμυντική κοινότητα, τον ακαδημαϊκό χώρο, τη βιομηχανία, καθώς και με συμμάχους του Ηνωμένου Βασιλείου, των οποίων οι απόψεις θα ζητούνταν τακτικά.

Διαδικασίες Αμυντικής Αναθεώρησης

  • Συλλογή πληροφοριών (Ιούλιος-Σεπτέμβριος 2024): Παράλληλα με δημόσια πρόσκληση υποβολής στοιχείων, η επιτροπή ζήτησε απαντήσεις από το υπουργείο Άμυνας σε συγκεκριμένες προτάσεις, καθώς και σχόλια από εμπειρογνώμονες.
  • “Επανεξέταση και Αμφισβήτηση” (Οκτώβριος-Νοέμβριος 2024): Συγκροτήθηκαν 27 ομάδες εργασίας, με τη συμμετοχή άνω των 150 εμπειρογνωμόνων, οι οποίες αξιολόγησαν τις απαντήσεις του υπουργείου Άμυνας. Παράλληλα, διεξήχθη άσκηση με ανώτατους αξιωματούχους του υπουργείου και των ενόπλων δυνάμεων, με αντικείμενο τις τρέχουσες και μελλοντικές αμυντικές δυνατότητες.
  • Λήψη αποφάσεων και οριστικοποίηση (Δεκέμβριος 2024-Μάιος 2025): Κατά τη φάση αυτή, συνεχίστηκε η δοκιμή και η επαλήθευση των ευρημάτων, ενώ συντάχθηκε η τελική έκθεση και οι συστάσεις. Η συνεργασία με όλη την κυβέρνηση, τους συμμάχους και τους εταίρους της Βρετανίας διατηρήθηκε σε όλα τα στάδια, έως και την προετοιμασία της δημοσίευσης.

Η Αναθεώρηση βασίστηκε σε πρωτοφανές επίπεδο διαβούλευσης: 1.700 άτομα και οργανισμοί υπέβαλαν περισσότερες από 8.000 απαντήσεις, εκ των οποίων περίπου 800 προήλθαν από το Υπουργείο Άμυνας, τις ένοπλες δυνάμεις και την κοινότητα των βετεράνων. Η επιτροπή έλαβε, επίσης, γραπτές συνεισφορές από περισσότερους από 30 συμμάχους και εταίρους, από την Αυστραλία και τις Ηνωμένες Πολιτείες έως την Ισλανδία, την Ιαπωνία, τη Νορβηγία και τη Νέα Ζηλανδία. Ιδιαίτερα στενή ήταν η συνεργασία με το ΝΑΤΟ, συμπεριλαμβανομένης της άμεσης επαφής με τον Ανώτατο Συμμαχικό Διοικητή Ευρώπης. 

Επιπλέον, υποβλήθηκαν πάνω από 200 γραπτές συνεισφορές από εταιρείες της αμυντικής βιομηχανίας και της αλυσίδας εφοδιασμού. Η επιτροπή συνεργάστηκε με το Φόρουμ Προμηθευτών Άμυνας και με μικρομεσαίες επιχειρήσεις, που συμβάλλουν καθοριστικά στην καινοτομία και την ανάπτυξη νέων δυνατοτήτων. Το αίτημα για συνεισφορές από τον ακαδημαϊκό και ερευνητικό χώρο απέφερε περισσότερες από 100 γραπτές υποβολές από πανεπιστήμια και ερευνητικά ιδρύματα.

Αξιοσημείωτο είναι ότι η Αναθεώρηση δεν επιβλήθηκε στην κυβέρνηση, αλλά υλοποιήθηκε σε συνεργασία με το υπουργείο Άμυνας, υπό τη στενή εποπτεία του πρωθυπουργού και του υπουργού Άμυνας. Αν και τα τελικά αποτελέσματα δεν αποτέλεσαν έκπληξη, η επιτροπή δεν δίστασε να διατυπώσει τολμηρές και ριζοσπαστικές προτάσεις, αποφεύγοντας την εύκολη συναίνεση. Η κυβέρνηση ενέκρινε το “όραμα και την κατεύθυνση” της Αναθεώρησης και αποδέχθηκε και τις 62 συστάσεις της επιτροπής. Στον πρόλογο του τελικού κειμένου, ο Υπουργός Άμυνας, Τζον Χήλυ, σημείωσε: «Η Στρατηγική Αμυντική Αναθεώρηση σηματοδοτεί ένα ορόσημο για την αποτροπή και την άμυνά μας· τη μετάβαση σε κατάσταση ετοιμότητας για πόλεμο, προκειμένου να αποτραπούν απειλές και να ενισχυθεί η ασφάλεια στον ευρωατλαντικό χώρο». 

Η βρετανική εμπειρία της Στρατηγικής Αμυντικής Αναθεώρησης προσφέρει ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον παράδειγμα θεσμικής σοβαρότητας, διαφάνειας και ευρείας συμμετοχής στη χάραξη αμυντικής πολιτικής. Η διαδικασία χαρακτηρίστηκε από ανεξαρτησία, ευρεία διαβούλευση και διακλαδική συνεργασία, με σαφή θεσμικό σχεδιασμό και ιεραρχημένες φάσεις υλοποίησης. Το τελικό προϊόν δεν αποτέλεσε κυβερνητικό μανιφέστο, αλλά συναινετικό στρατηγικό κείμενο, που ενσωμάτωσε επιστημονική τεκμηρίωση, επιχειρησιακή εμπειρία και πολιτική εποπτεία. 

Η ελληνική περίπτωση άμυνας

Αντίθετα, στην ελληνική περίπτωση, οι αναδιοργανώσεις των ενόπλων δυνάμεων —είτε φέρουν τον τίτλο “Ατζέντα 2030” είτε “Αμυντική Στρατηγική Αναθεώρηση”— χαρακτηρίζονται συνήθως από απουσία θεσμικού πλαισίου και έλλειψη συνέχειας. Οι αλλαγές είναι συχνά προσωποκεντρικές, καθοδηγούμενες από πολιτικά ή επικοινωνιακά κίνητρα, και στερούνται μιας διαδικασίας συστηματικής αξιολόγησης. Δεν συνοδεύονται από μηχανισμούς διαβούλευσης με την ακαδημαϊκή κοινότητα, τη βιομηχανία, τα επιτελεία ή τους συμμάχους, ενώ η δημόσια λογοδοσία παραμένει ελλιπής.

Μπορεί η Ελλάδα να προχωρήσει σε μια αμυντική αναθεώρηση αντίστοιχη με εκείνη της Βρετανίας; Ασφαλώς όχι. Η Βρετανία διαθέτει ένα αυτοκρατορικό παρελθόν τριών αιώνων, παράδοση πολιτικής σταθερότητας και υψηλό επίπεδο οργανωτικής ικανότητας. Παρότι “ξεδοντιασμένη” σε σχέση με το παρελθόν, δεν έχει εγκαταλείψει τις διεθνείς φιλοδοξίες της, ούτε την αίσθηση του στρατηγικού της ρόλου. Η Ελλάδα, ωστόσο, θα μπορούσε να υιοθετήσει τρία βασικά στοιχεία από το βρετανικό παράδειγμα:

Διαφάνεια – Η διαδικασία αναδιοργάνωσης δεν πρέπει να πραγματοποιείται “εν κρυπτώ και παραβύστω” από έναν στενό κύκλο αγνώστων συμβούλων, αλλά να είναι ανοιχτή, θεσμικά κατοχυρωμένη και δημόσια ελεγχόμενη.

Συμμετοχή – Είναι απαραίτητη η ενεργός εμπλοκή του κόσμου της γνώσης και της εμπειρίας, δηλαδή της ακαδημαϊκής κοινότητας, των εν αποστρατεία αξιωματικών, των ειδικών της αμυντικής πολιτικής και της αμυντικής βιομηχανίας.

Συναίνεση – Θα πρέπει να επιδιωχθούν όσο το δυνατόν ευρύτερες πολιτικές και κοινωνικές συναινέσεις. Αν και αυτό είναι δύσκολο στο σημερινό κλίμα, αποτελεί προϋπόθεση επιτυχίας κάθε σοβαρής μεταρρύθμισης.

Εν κατακλείδι, ακόμη και αν υιοθετηθεί μια τέτοια μεθοδολογία, δεν θα επιλυθούν τα θεμελιώδη προβλήματα της ελληνικής άμυνας — τα οποία δεν αφορούν πρωτίστως τους εξοπλισμούς, όπως συχνά επικεντρώνεται η δημόσια συζήτηση. Το πρόβλημα είναι βαθύτερο και υπαρξιακό: οι ένοπλες δυνάμεις, και ιδιαίτερα ο Στρατός Ξηράς, που αποτελεί το πιο σύνθετο και απαιτητικό σκέλος του, χρειάζεται ανασυγκρότηση από μηδενική βάση. Ωστόσο, μέσα στο υφιστάμενο πολιτικό και κοινωνικό πλαίσιο, μια τόσο ριζική αναδόμηση δεν φαίνεται προς το παρόν εφικτή. 

Το τελευταίο διάστημα ανακοινώνονται διάφορες αλλαγές στον τομέα της άμυνας, οι οποίες υποτίθεται ότι εντάσσονται σε ένα ευρύτερο σχέδιο, με την ονομασία “Ατζέντα 2030”. Οι ελληνικές ένοπλες δυνάμεις έχουν υποστεί κατά καιρούς αναδιοργανώσεις, οι οποίες υπήρξαν αποσπασματικές και ατελείς.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ:

Διαβάστε εδώ όλη την έκθεση.
Από τα στοιχεία που προέκυψαν από την εξέταση που διενήργησαν οι αρμόδιες Υπηρεσίες και δικαστικοί Πραγματογνώμονες, καθώς και από τα κατασκευαστικά στοιχεία που δόθηκαν από τη Hellenic Train και τα συντρίμμια που περισυνελλέγησαν από τον τόπο του δυστυχήματος, μπορούν να εξαχθούν τα παρακάτω συμπεράσματα:
1. Η σύγκρουση των συρμών υπήρξε εξαιρετικά βίαιη και η κινητική ενέργεια που απελευθερώθηκε ήταν ισοδύναμη με την πτώση ενός αεροσκάφους Airbus A320 σε βράχια, με ταχύτητα 760 km/h. Ένα πολύ μεγάλο μέρος της ενέργειας αυτής απελευθερώθηκε τα πρώτα δέκατα του δευτερολέπτου, με αποτέλεσμα να διαλυθούν κυριολεκτικά οι ηλεκτράμαξες των 2 συρμών, ενώ οι επιβραδύνσεις που δέχθηκαν τα σώματα των επιβατών των 2 πρώτων βαγονιών, σε συνδυασμό με τις μηχανικές καταπονήσεις της επιβατικής αμαξοστοιχίας ήταν θανατηφόρες.
2. Μία ηλεκτράμαξα αποτελεί έναν πολύ σύνθετο μηχανισμό με ηλεκτρικές διατάξεις μέσης και χαμηλής τάσεως για τον έλεγχο και την τροφοδοσία των κινητήρων της και όλων των περιφερειακών συστημάτων. Στην ουσία πρόκειται για έναν μεγάλο, βιομηχανικής κλίμακας υποσταθμό με πολύ πιο περίπλοκα συστήματα ελέγχου και με πολλά σημεία που σε περίπτωση καταστροφικών παραμορφώσεων μπορούν να προξενήσουν ισχυρά ηλεκτρικά τόξα, είτε από βραχυκυκλώματα, είτε από επαγωγικά ρεύματα.
3. Μέσα από αυτό το σύστημα, κυκλοφορούν μεγάλες ποσότητες ψυκτικών σιλικονούχων υγρών υπό πίεση, προκειμένου να αποβάλλουν την άεργο ισχύ του μετασχηματιστή υπό μορφή θερμότητας. Στην περίπτωση του συγκεκριμένου γεγονότος, τα ψυκτικά υγρά διέφυγαν υπό πίεση, γεγονός
που προκάλεσε όχι μόνο μία, αλλά πολλαπλές εκνεφώσεις σε άμεση γειτνίαση με ηλεκτρικά κυκλώματα που βραχυκύκλωναν. Ιδιαίτερη μνεία
πρέπει να γίνει και στους πυκνωτές της ηλεκτράμαξας, οι οποίοι αποφορτίστηκαν βίαια κατά την καταστροφή τους, ακόμα και αν εκείνη τη
στιγμή η παροχή Μέσης Τάσης μπορεί να είχε διακοπεί.
4. Αυτό είχε ως άμεσο αποτέλεσμα την ανάφλεξη των σιλικονούχων ψυκτικών υγρών, τα οποία προκάλεσαν την πυρόσφαιρα στην επιβατική ηλεκτράμαξα.
Δυστυχώς, κατά την πορεία του εκτροχιασμού της, συμπαρέσυρε και τα επόμενα 3 βαγόνια, τα οποία συνετρίβησαν σε άμεση γειτνίαση με την
ηλεκτράμαξα και η πυρκαγιά μεταδόθηκε και σε αυτά, καίγοντάς τα ολοσχερώς.
5. Το ίδιο φαινόμενο ανάφλεξης των ψυκτικών υγρών είχαμε και στον μετασχηματιστή της ηλεκτράμαξας 120022 της εμπορικής αμαξοστοιχίας,
όμως εκεί δεν υπήρξε εκνέφωση και λόγω υψηλής μεταφοράς θερμότητας προς το έδαφος και τα μεταλλικά της στοιχεία, η φωτιά έσβησε μόνη της.
Μεγάλες ποσότητες ψυκτικών υγρών διασκορπίστηκαν και στα χαλυβδοελάσματα των 3 πρώτων φορταμαξών, αλλά δεν μπορούσαν να αναφλεγούν ή να διατηρήσουν την καύση τους, για τους ίδιους λόγους.
6. Η ανάφλεξη που έλαβε χώρα δεν οφείλεται σε κάποιο ελαττωματικό σχεδιασμό του μετασχηματιστή ή των ηλεκτρικών διατάξεων, αλλά στην
πλήρη διάλυση της ηλεκτράμαξας συνεπεία μιας εξαιρετικά βίαιης σύγκρουσης. Κάθε μεταφορικό μέσον, σε αέρα, ξηρά ή θάλασσα είναι
σχεδιασμένο να αντέχει κάποιες έντονες μηχανικές καταπονήσεις, αλλά μέχρις ενός αποδεκτού ορίου.
7. Με δεδομένο λοιπόν ότι δεν αποδείχθηκε με κανένα τρόπο η ύπαρξη κάποιου λαθραίου εύφλεκτου υλικού στις δύο αμαξοστοιχίες, η πυρόσφαιρα και η επακόλουθη πυρκαγιά αποτελούν τραγικά γεγονότα ενός εξαιρετικά βίαιου δυστυχήματος που μπορούν να εξηγηθούν επαρκώς από τη συμπεριφορά του λειτουργικού φορτίου που έφεραν οι ηλεκτράμαξες.

ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ:
Αν και η αλληλουχία των γεγονότων κατά τα πρώτα δευτερόλεπτα της σύγκρουσης θεωρείται επαρκής για την εξήγηση του τι ακριβώς συνέβη, θα υποβάλλαμε τις παρακάτω συστάσεις στις Ανακριτικές Αρχές, προκειμένου να επιβεβαιωθούν, πέραν πάσης αμφιβολίας τα συμπεράσματά μας:
1. Θα ήταν σκόπιμο να γίνει αυτοψία στο εσωτερικό του μετασχηματιστή της επιβατικής ηλεκτράμαξας 120023, για να διαπιστωθεί κατά πόσον υπήρξαν ισχυρά βραχυκυκλώματα στα τυλίγματα των πηνίων Μέσης Τάσης και Χαμηλής Τάσης. Η Εικόνα Νο.20 της παρούσας εκθέσεως καταδεικνύει ανάπτυξη μεγάλης πίεσης από ηλεκτρική αποσύνθεση των υγρών (dissociation) και έξοδό τους με μεγάλη ταχύτητα και ενώ ήταν ήδη διάπυρα.
2. Θα ήταν επίσης σκόπιμο να ανευρεθούν και οι σωληνώσεις κυκλοφορίας των υγρών του μετασχηματιστή μέσα από το σύστημα ψύξης τους και να διαπιστωθεί εάν οι παραμορφώσεις τους θα ευνοούσαν την εκνέφωση και από εκείνα τα σημεία.
3. Είναι άγνωστο εάν ανευρέθησαν οι πυκνωτές της ηλεκτράμαξας και σε ποια κατάσταση ήταν αυτοί, δεδομένου ότι επίσης αποτελούν σημείο ανάφλεξης των εκνεφωμένων ψυκτικών υγρών.
4. Θα πρέπει να θεσπιστεί συγκεκριμένο πρωτόκολλο διαδικασιών που πρέπει να ακολουθούν ατυχήματα αυτού του είδους, ώστε να μην αφήνεται χώρος ανάπτυξης διαφόρων θεωριών συνωμοσίας ή τεχνικών υποθέσεων που δεν μπορούν να αποδειχθούν.
Θεσσαλονίκη, 30 Αυγούστου 2025

Οι φίλοι μου λένε: «Γιατί δεν γράφεις ένα βιβλίο, αφού γράφεις καλά;».

Τους απειλώ πάντα ότι, για να κάνω κάτι τέτοιο, θα κλέψω το υλικό απ’ τη δική τους τη ζωή και τους προτείνω να το ξανασκεφτούν, διότι, όχι μόνο θα τα κλέψω, αλλά θα τα γράψω και όπως τα νομίζω…

Αυτό είναι το καλό, όταν «δανείζεσαι» τις ζωές των άλλων, για να τις κάνεις ανάγνωσμα: Βάζεις μέσα αυτά που θέλεις και, αν το επιθυμείς, αλλάζεις και το τέλος των μικρών ιστοριών τους, κατά τον τρόπο που εσύ θα ήθελες να τις δεις να τελειώνουν.

Ετούτη η μυθοπλασία εξασφαλίζει κατ’ αρχήν την εχεμύθεια· όλοι θα μπορούν να αναγνωρίσουν τον εαυτό τους μέσα σε αυτήν, αλλά κανείς δεν θα μπορεί να σε κατηγορήσει ευθέως για τίποτα, αφού θα φωτογραφίζεις μεν, αλλά κατά τρόπο θολό, «ιμπρεσιονιστικό». Ποιος θα κατηγορήσει τον ζωγράφο που τον έκανε «κυρίαρχο θέμα» στον πίνακά του;

Αλλά τα χρώματα που χρησιμοποιεί ο ζωγράφος είναι καθαρά δική του επιλογή, πολύ διαφορετικά ίσως απ' αυτά που θα διάλεγε ο άλλος για να ζωγραφίσει τον εαυτό του. Το ίδιο συμβαίνει και με τον λόγο, γραπτό ή προφορικό.

Είναι πάρα πολύ εύκολο να περιγράφουμε ή να εκφέρουμε άποψη για κάτι, όταν δεν μας αφορά άμεσα. Όταν συνέβη σε κάποιον άλλον.

Κάνω πολύ συχνά το πείραμα αυτό: Γράφω τις δικές μου ιστορίες, αλλά βάζω κάποιον άλλον «πρωταγωνιστή». Ο κόσμος που τις διαβάζει, αλλιώς θα αντιδρούσε σε αυτές, αν ήξερε ότι ήταν δικές μου κι αλλιώς αντιδρά, ξέροντας πως είναι κάποιου τρίτου, άσχετου προς αυτούς ανθρώπους. Βάλε με τον νου σου τώρα τι θα γινόταν, αν η ιστορία αυτή ήταν η δική τους…

Όσο λιγότερο συναισθηματικά εμπλεκόμενοι είμαστε στο κάθε τι που μας συμβαίνει, τόσο πιο εύκολα εκφέρουμε άποψη, η οποία –τις περισσότερες φορές- αποδεικνύεται και ως η πιο αντικειμενική. Κυρίως διότι μας είναι «ανώδυνη». Το ζήτημα της οδύνης στο πώς βιώνουμε τα πράγματα είναι πάντα πάρα πολύ σημαντικό και σίγουρα αποτρεπτικό της λογικής μας.

Η ζωή, λέει, είναι μια κωμωδία γι’ αυτούς που σκέφτονται, αλλά μπορεί να γίνει τραγωδία γι’ αυτούς που αισθάνονται και η λογική είναι οπωσδήποτε το πρώτο θύμα της όποιας δυνατής συγκίνησης. Βλέπεις, αν η διάθεσή σου δεν υπακούει σε αυτό που της ορίζεις, τότε είναι εκείνη που ορίζει στ' αλήθεια εσένα.

Μοιάζει πως οι γνώμες διαμορφώνονται σχεδόν πάντα απ’ τα αισθήματα κι όχι απ’ το μυαλό κι αυτό είναι τεράστιο πρόβλημα, αν σκεφτείς ότι πολλοί άνθρωποι, όχι μόνο παντρεύονται υπ’ αυτό το πρίσμα, αλλά ψηφίζουν κιόλας ή –το χειρότερο- γίνονται γονείς…

Κι όσο πιο ακραία είναι τα αισθήματα αυτά, τόσο πιο πολύ κερδίζουν έδαφος στο τέλος.

Σκέψου όλους εκείνους τους ηγέτες που πουλάνε δάκρυα, αίμα, πόνο… αυτούς που λαϊκίζουν...

Είναι πάντα πιο κερδισμένοι απ’ τους άλλους, που προσφέρουν ασφάλεια και σίγουρη μεθοδολογία βελτίωσης. Γιατί συμβαίνει αυτό;

Διότι, το πρώτο πράγμα που μας μαθαίνουν από μικρά είναι ότι ο άνθρωπος είναι φτιαγμένος ώστε να διαθέτει μεγαλύτερη ευαισθησία στον πόνο, παρά στην ευχαρίστηση. Επιπλέον, όλοι εμείς έχουμε την τάση να γινόμαστε ήρωες στα δύσκολα. Μοιάζει πως όλοι κρύβουμε έναν σούπερμαν μέσα μας, που χτυπάει με τις μπουνιές του, ζητώντας να βγει προς τα έξω, να γίνει πρωταγωνιστής σε δράμα...

Ωστόσο -κι αυτό είναι μια πραγματικότητα- δεν είναι τα αισθήματα των ανθρώπων που γράφουν την ιστορία τους, αλλά οι πράξεις τους…

Αυτό, να ξέρεις, είναι πιο περίπλοκο απ’ όσο ακούγεται.

Για παράδειγμα, πολλές φορές, η κρίση μας, άρα και η δράση που προκύπτει απ’ αυτήν, εξαρτάται από το πόσο έχουμε πιστέψει κάτι που έχουμε μάθει. Αλλά, από κατασκευαστική αδυναμία, δυσκολευόμαστε σίγουρα να πιστέψουμε αυτό που θα πληγώσει τα αισθήματά μας, οπότε πώς μπορούμε να είμαστε σίγουροι ότι έχουμε πράξει τελικώς το σωστό;

Γιατί το άλλο· χειρότερο ακόμα; Πόσες και πόσες φορές οι ενέργειές μας δεν εξαρτώνται απ’ αυτό που νομίζουμε ότι μας συμβαίνει κι όχι απ’ αυτό που μας συμβαίνει στ’ αλήθεια; Ποτέ δεν είμαστε, στ’ αλήθεια, τόσο ευτυχισμένοι ή τόσο δυστυχισμένοι όσο αισθανόμαστε. Αλλά ποιος είναι εκείνος που το ξέρει καλύτερα και θα μπει και στον κόπο να μας το πει κιόλας, πριν να είναι πολύ αργά για μας;

Ή, άλλο παράδειγμα, εμπορευόμαστε. Εκεί το συναίσθημα δεν έχει κανονικά θέση, εκτός αν κάποιος εμπορεύεται ακριβώς αυτό. Σε κάθε άλλη περίπτωση όμως, το εμπόριο χρειάζεται τους νόμους της λογικής για να επιβιώσει…

Ωστόσο, οι έμποροι παίρνουν ρίσκα που αντιτίθενται στη λογική! Κατασκευαστική «αδυναμία» και τούτο: Σκεφτόμαστε μεν λογικά, αλλά ενεργούμε παράλογα, κυρίως διότι η λογική, όταν κυβερνά μόνη της, είναι μια δύναμη πολύ «περιοριστική» και το εμπόριο, για να μεγιστοποιήσει το κέρδος του, χρειάζεται ανοικτό ορίζοντα μπροστά του.

Τι γίνεται, όμως, όταν διάφοροι επιτήδειοι ξέρουν πολύ καλά πώς παίζεται ετούτο το παιχνίδι και το εκμεταλλεύονται κατά πώς θέλουν;

Κι αν έχουμε μιλήσει τόσες και τόσες βολές για τον «ξύλινο λόγο» των πολιτικών...

Μόλις αντιλήφθηκαν, λοιπόν, τι σημαίνει ετούτο το πράγμα, έστησαν ολόκληρα επαγγέλματα γύρω απ’ την επικοινωνία του, αφού τα λόγια, όταν βγαίνουν απ’ την καρδιά φτάνουν γραμμή στην καρδιά, ενώ όταν βγαίνουν απ’ το στόμα, το πολύ που φτάνουν είναι μέχρι τ’ αυτιά.

Κι αφού το καταλάβανε και το έστησαν πολύ καλά, γινήκανε και ελαστικοί ως προς το πώς το χειρίζονται, αφού όσο πιο επιρρεπής είναι ένας λαός σε τούτο, τόσο πιο καλοί γίνονται στο να τον ξεγελάνε.

Ο λαϊκισμός και τα παράγωγά του είναι οι δυνάστες της εποχής μας κι ενώ το ξέρουμε πια πολύ καλά, το αφήνουμε να συμβαίνει.

Τρανό και πολύ πρόσφατο παράδειγμα, όλη αυτή η ιστορία με το ζήτημα της ονομασίας μιας χώρας, που είναι ήδη αναγνωρισμένη έτσι από δεκάδες άλλες.

Η λογική λέει πως το σημαντικό είναι οι διεκδικήσεις που μπορεί να προβάλει αύριο σε εδάφη που είναι δικά μας και πώς αυτό ακριβώς είναι που πρέπει να διασφαλίσει κανείς, αλλά το θυμικό κατέβαζε τον κόσμο στους δρόμους, με σημαία το όνομα…

Προσωπικά, δεν μπορώ να αδικήσω κανέναν για τον τρόπο που σκέφτεται, ούτε τους μεν, ούτε τους δε. Η λογική μου ξέρει πως, όπως και να βαφτίσω μία κατάσταση, το σημαντικό είναι να την έχω στ’ αλήθεια δική μου και να διασφαλίσω το ότι δεν θα μου την πάρουν, όχι το πώς θα τη φωνάζω. Όμως και η δική μου η καρδιά, υπακούοντας στον άγραφο νόμο της, δεν αδιαφορεί στ’ αλήθεια για τούτα τα βαφτίσια… Είπαμε, κατασκευαστική αδυναμία...

Είναι αυτό που λέμε: «Τι θέλει να πει εδώ ο ποιητής;»
Δεν είναι μια απλή απορία· είναι μια κατηγόρια απέναντι στον ποιητή που δεν κατάφερε να μας συγκινήσει αρκετά, να μιλήσει στο θυμικό μας, αλλά ταυτόχρονα κι ένα ολέθριο λάθος μας, διότι αναζητούμε τη λογική έξω απ’ τα όρια της δικαιοδοσίας της. Το λες και χτύπημα κάτω απ’ τη μέση αυτό.

Να σου πω την αλήθεια, πάντα πίστευα στις συνέργειες, έτσι σε έναν άνθρωπο, νομίζω, πρέπει να υπάρχουν ισορροπίες. Κι αν δεν υπάρχουν, πρέπει να φροντίζουμε να «χτίζονται».

Διάβασα κάπου ότι, όπου δεν βγαίνει νόημα, βγαίνει συναίσθημα και τότε το μυαλό είναι καταδικασμένο να αναπαράγει αυτό που η καρδιά δεν μπορεί να διαγράψει. Επομένως, αυτή η διεργασία φαίνεται να γίνεται από μόνη της, χωρίς εμάς.

Σίγουρα όλους μας έχουν προσβάλλει, μας έχουν κοροϊδέψει, μας έχουν ληστέψει. Το πόσο έχουμε καταφέρει όμως εμείς να το ξεχάσουμε είναι εκείνο που θα μας πάει παρακάτω, στο επόμενο βήμα. Κι αυτό είναι κάτι που εξαρτάται από μας, η κάθε επόμενη κίνηση στη σκακιέρα είναι δική μας.

Η αγαπημένη μου Φλόρενς Νάϊτινγκέιλ, η «Κυρία με τη Λάμπα», αυτή η Βρετανίδα ορθολογίστρια, η «απλή» νοσοκόμα, έλεγε πως τα συναισθήματα δεν έχουν κανένα νόημα, αν σπαταλιούνται με τα λόγια. Πρέπει να αποστάζονται σε πράξεις και μάλιστα, σε πράξεις που να έχουν αποτέλεσμα. Και το απέδειξε με το βίο της.

Ίσως κάπου εκεί να βρίσκεται η αλήθεια, σε τούτη τη μακάρια «μέση».

«Πολλές φορές η λογική με την καρδιά μαλώνει, γιατί το θέλει καθεμιά δικό της το τιμόνι»…

Αν με ρωτάς, χρειάζεται πάντα ν’ ανοίγουμε την πόρτα της καρδιάς μας, αλλά σιγά-σιγά, λίγο- λίγο, να μην προλαβαίνει να παγώνει ο νους μας...

 *Εύα Τσαροπουλου

Ο παλιός μου εαυτός ήταν θαρραλέος.

Πάλεψε με τέρατα και με δράκους χωρίς πολλά πολλά όπλα και εφόδια. Έδωσε γενναίους αγώνες και άνοιξε νέους δρόμους σε συνθήκες δυσμενείς.

Λαβώθηκε και λύγισε και χάρηκε και απόλαυσε και αφέθηκε και έζησε και έμαθε να αναγνωρίζει το ωφέλιμο και το ουσιαστικό.

Ο παλιός μου εαυτός γαλούχησε το νέο, τον καινούριο, τον τωρινό μου εαυτό. Του έδωσε εμπειρία και γνώση. Εμπιστοσύνη και πίστη.

Ο παλιός και ο νέος μου εαυτός είναι ήρωες. Γιατί κάνουν ό,τι μπορούν με όσα διαθέτουν, ανεξαρτήτως των συνθηκών.

Μια αγκαλιά και στους δύο και σεβασμός απεριόριστος στο μονοπάτι της γνώσης που βαδίζουν και τους δρόμους που ανοίγουν σε όλους τους επόμενους μελλοντικούς μου «νέους» μου εαυτούς.

Ζωή ΔελιακίδουΕίμαι η Ζωή Δελιακίδου. Είμαι ψυχολόγος απόφοιτος του ΑΠΘ. Αγαπώ τα ζωάκια, τα ταξίδια και το ποδήλατο μου. Ζω και δραστηριοποιούμαι στην Θεσσαλονίκη. Γράφω γιατί είναι θεραπευτικό και γιατί θέλω να επικοινωνώ τις σκέψεις και τα συναισθήματα μου. 


Βίας ο Πριηνεύς: Άκουγε πολλά, μίλα την ώρα που πρέπει.

Θαλής o Μιλήσιος: Καλύτερα να σε φθονούν παρά να σε λυπούνται.

Κλεόβουλος ο Λίνδιος: Το μέτρο είναι άριστο.

Περίανδρος ο Κορίνθιος: Οι ηδονές είναι θνητές, οι αρετές αθάνατες.

Πιττακός ο Μυτιληναίος: Με την ανάγκη δεν τα βάζουν ούτε οι θεοί.

Σωκράτης: Εν οίδα ότι ουδέν οίδα. Ουδείς εκών κακός.

Θουκυδίδης: Δύο τα εναντιότατα ευβουλία είναι, τάχος τε και οργήν.

Πλάτων: Άγνοια, η ρίζα και ο μίσχος όλου του κακού. 

Αριστοτέλης: Δεν υπάρχει τίποτε πιο άνισο από την ίση μεταχείριση των ανίσων.